Kompanzasyon Sistemleri

Kompanzasyon Nedir?

Elektrik sisteminde, elektrik motoru, bobin vb, mıknatıslanma etkisi ile elektrik enerjisini yine elektrik enerjisine ya da farklı bir enerjiye çeviren cihazların, bu mıknatıslanma etkisi ile faz akımını geri kaydırmasından (indüktif güç oluşturmasından) dolayı, şebeke üzerinde yaratmış oldukları indüktif reaktif gücü dengeleme ve fazın akımını olması gereken konuma geri çekme işlemine KOMPANZASYON denir.

İki şekilde kompanzasyon yapılır
Dinamik faz kaydırıcılar (senkron motor) ile
Senkron motor, eğer kompanzasyon yapılan sitemde başka bir amaçla kullanılmıyorsa ekonomik değildir.
Statik Faz Kaydırıcılar (Kondansatörler)
Ekonomik olması nedeniyle reaktif güç kompanzasyon sistemlerinde kondansatörler yoğun olarak kullanılmaktadır.
Kondansatörler, statik faz kaydırıcılardır. Kondansatörlerin bakım masrafının olmaması, ekonomik olmaları nedeni ile günümüzde reaktif güç kompanzasyonunda kullanılmaktadırlar.
İleride bahsedeceğimiz kompanzasyon konuları, statik faz kaydırıcı olan kondansatörler ile yapılan kompanzasyondur.

Kompanzasyonun Faydaları

Güç kat sayısının düzeltilmesi hem elektrik enerjisini üretenler hem de tüketenler bakımından çok yararlıdır. Bu sebeple kompanzasyon sisteminin orta ve büyük boy işletmelerde, işletme sahibi tarafından yapılması zorunlu hâle getirilmiştir. Kompanzasyon yapılan tesiste elde edilen avantajlar:

Üretici Açısından;

İletkenler daha az akım taşıyacağından ince kesitte seçilir.
Aynı iletim hattından daha fazla aktif enerji iletileceğinden üretim, iletim ve dağıtım tesislerinde kapasite – verim yükselir.
Enerjinin üretim ve satış maliyeti azalır.
Alternatör ve transformatörlerin gücü daha küçük tutulur.
Dağıtım hatlarında kayıplar ve gerilim düşümü azalır.

Tüketici Açısından;

İletkenler daha ince kesitte seçilir.
Besleme transformatörü, kumanda, kontrol ve koruma elemanları daha küçük değerlerde seçilir.
Besleme transformatörünün ve tesisin kapasitesi ile verimi yükselir.
Kayıplar ve gerilim düşümü azalır.
Şebekeden daha az reaktif enerji çekilir.
Harcanan enerji azalacağından enerji ücreti de azalır.

İşletmelerde kullanılan cihazların devamlı olarak reaktif enerjiye ihtiyaçları vardır. Her tüketicinin kendisine ait kompanzasyonu bulunur. Bundan dolayı kompanzasyon çeşitleri vardır.

Kompanzasyon Neden Yapılmalıdır?

Reaktif enerjinin kompanze edilmesi, şebeke taşıma kapasitesini arttırmasından ve enerjinin israfını önlemesinden dolayı ülke ekonomisi için ekonomisi için kompanzasyon çok önemlidir. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun kararına göre Karar No:284/2 Karar Tarihi: 8/1/2004 olarak kompanzasyon zorunlu tutulmuştur. (Bu kurul kararı 15/01/2004 tarih ve 25347 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.)

Gerekli şartlara haiz olan işletmeler kompanzasyon panosu kurmak ve işletmek zorunluluğundadır. Kompanzasyon panosu yapma ve işletme zorunluluğundaki bu işletmelerin harcadıkları endüktif enerji, aktif enerjinin en fazla %33’ü; kapasitif enerji de aktif enerjinin en fazla %20’si kadar olabilir. Kurulu gücü 9 kW ve üzerinde olan elektrik tüketicileri, kompanzasyon panosu kurmak ve reaktif güç degerlerini belirlenen sınırlar içinde tutmakla yükümlüdür. Aksi taktirde elektrik faturalarına reaktif ceza bedeli eklenir.

Elektrik harcamasında elektrik kompanzasyon panosu bağlantı şeması önemlidir. Kompanzasyon firmaları tarafından kurulacak bir işletmede bunlara dikkat edilmelidir.